Η Ιστορία της Νέας Δημοκρατίας

Παρουσίαση του βιβλίου του κ. ’γγελου Μπρατάκου

Η ΝΔ ζωντανός πολιτικός οργανισμός

Όταν πήρα στα χέρια μου το βιβλίο του ’γγελου Μπρατάκου «Η Ιστορία της Νέας Δημοκρατίας», η πρώτη εντύπωση που μου δημιουργήθηκε ήταν ότι είναι το μεγαλύτερο σε έκταση βιβλίο από όσα έχουν γραφεί ως σήμερα με αντικείμενο την ιστορία του κόμματός μας. Αρχίζοντας την ανάγνωσή του διαπίστωσα ότι το πόνημα αυτό διακρίνεται, προπάντων, για την ποιότητα, την πληρότητα, την αντικειμενικότητά του. Και κάτι ακόμη: Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι ευρύτερο του τίτλου του. Περιέχει -και αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για την κατανόηση της διαδρομής του κόμματός μας- πολύ σημαντικά στοιχεία από την παράλληλη ιστορία της πολιτικής στην Ελλάδα και ειδικότερα την ιστορία των άλλων πολιτικών δυνάμεων, στο βαθμό βέβαια που η ιστορία αυτή επηρεάζει την πορεία της Νέας Δημοκρατίας.

Στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, υπάρχει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο με τίτλο «Μια αρνητική παράδοση, η θεσμική ασυνέχεια». Σε πέντε σελίδες, όλες και όλες καταγράφονται, συνοπτικά και -πιστεύω- εξόχως παραστατικά οι ρίζες της ελληνικής πολιτικής ζωής του εικοστού αιώνα ως τη μεταπολίτευση. Καταγράφεται λακωνικά, αλλά περιεκτικά η ουσία του σημαντικότερου πολιτικού προβλήματος της χώρας κατά τον 20^ο  αιώνα. Ο τίτλος του κεφαλαίου τα λέει όλα.

Τα επόμενα κεφάλαια «Η ριζοσπαστική τομή της μεταπολίτευσης», «Η σοσιαλιστική εμπειρία διακυβέρνησης», «Φθορά θεσμών και αποδυνάμωση ισορροπιών» και τέλος «Η ανάγκη για μια νέα θεσμική αντίληψη» αποτελούν σίγουρα μια σημαντική συνεισφορά στη σύγχρονη πολιτική σκέψη.

Ο ’γγελος Μπρατάκος από τις πρώτες σελίδες αποδεικνύει ότι εργάστηκε με συστηματικότητα και μεθοδικότητα στη συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων, τη σύνθεσή τους, αλλά και την ανάλυση, μ' ένα τρόπο που επιτρέπει στον αναγνώστη να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα.  Ανταποκρίθηκε, δηλαδή, ως συγγραφέας σε όλους τους κανόνες της ιστορικής επιστήμης, ώστε να δώσει ένα έργο χρήσιμο, όχι μόνο στον αναγνώστη του σήμερα, αλλά και στον ιστορικό του μέλλοντος. Με άλλα λόγια μας προσφέρει μια επιστημονικά δομημένη καταγραφή της ιστορικής διαδρομής της Νέας Δημοκρατίας με αναλυτικές προεκτάσεις στη σύγχρονη πολιτική ιστορία του τόπου μας. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι ανταποκρίνεται με τρόπο αξιοθαύμαστο στη σύγχρονη περί ιστορίας αντίληψη. Ανταποκρίνεται, δηλαδή, στην κρατούσα άποψη ότι «Ιστορία είναι η γνώση του παρελθόντος, για την κατανόηση του παρόντος, με σκοπό την καλύτερη προετοιμασία του μέλλοντος. 

Εθνική Ομοψυχία και ξεπέρασμα των διαχωριστικώνγραμμών

Στη συνέχεια, ο ’γγελος Μπρατάκος αφιερώνει εκατό σελίδες για τη ζωή και την πολιτική διαδρομή του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, για τη δικτατορία και τη μεταπολίτευση ως την ιδρυτική διακήρυξη της Νέας Δημοκρατίας. Υπογραμμίζει την τεράστια προσφορά του Κωνσταντίνου Καραμανλή στον πολιτικό βίο και γενικότερα στη χώρα μας. Και, βέβαια, τονίζει τους λόγους, αλλά και τους στόχους που καθοδηγούσαν τον ιδρυτή του κόμματός μας στην απόφασή του να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό σχηματισμό, που θα ενώνει τους Έλληνες και θα προτάσσει, σε κάθε περίπτωση, την υπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος. Η Νέα Δημοκρατία από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της έχει ως βασικό στόχο την εθνική ομοψυχία και το ξεπέρασμα των διαχωριστικών γραμμών του παρελθόντος που τόσο πολύ πλήγωσαν όλους τους Έλληνες.

Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο μεγάλος ηγέτης, ο Εθνικός αναμορφωτής

Η Νέα Δημοκρατία -επισημαίνει ο ’γγελος Μπρατάκος- είναι, πάνω απ' όλα, δημιούργημα ενός Μεγάλου Ηγέτη, ο οποίος έζησε την ελληνική τραγωδία του διαρκούς διχασμού από το μεσοπόλεμο ως τον εμφύλιο, ενός πολιτικού που υπήρξε από τα πρώτα πολιτικά βήματά του ο κύριος εκφραστής της μεταπολεμικής ανάπτυξης, ενός ηγέτη που επέδειξε σοφία, σύνεση και αποφασιστικότητα στις πιο κρίσιμες περιστάσεις.

«Η Νέα Δημοκρατία στηρίζεται στη διαπίστωση -πικρά βιωμένη από τους παλαιότερους και έντονα αισθητή από τους νεότερους- ότι μια καινούργια πολιτική ζωή είναι αναγκαία για την επιβίωση, την πρόοδο και την ευημερία της Ελλάδος. Έχει για βάση την πείρα του παρελθόντος και ως όραμα ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέλλον.» Αυτά τα λόγια του Κωνσταντίνου Καραμανλή, η καρδιά της ιδρυτικής διακήρυξης της Νέας Δημοκρατίας το φθινόπωρο του 1974, ακουμπούν βέβαια πολλές εποχές της Ελληνικής Ιστορίας. Πάνω απ' όλα είχαν και έχουν ουσιαστική εφαρμογή στη σημερινή εποχή.

Ο ’γγελος Μπρατάκος, στις επόμενες 140 σελίδες, περιγράφει με πληρότητα και ακρίβεια τη διακυβέρνηση Καραμανλή από το '74 ως το '80. Η αναφορά στα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν είναι εντυπωσιακή σε έκταση και πληρότητα. Ακόμη και η απεικόνιση της ιστορίας της ΟΝΝΕΔ γίνεται με τρόπο παραστατικό και με σεβασμό στις αρχές της αντικειμενικότητας και αμεροληψίας. Πάρα πολλοί από τους πρωταγωνιστές της καταξιώθηκαν αργότερα και σήμερα είναι σημαντικοί παράγοντες του δημόσιου βίου. Κι αυτό βέβαια αποτελεί άλλη μια τρανή απόδειξη ότι το κόμμα που οραματίστηκε, ίδρυσε και καθοδήγησε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν ήταν ένας μηχανισμός εξουσίας. Ήταν και είναι ένας ζωντανός πολιτικός οργανισμός που εκπαίδευσε και ανέδειξε ανθρώπους οι οποίοι πρόσφεραν και προσφέρουν σ' αυτό τον τόπο.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου πραγματεύεται την περίοδο 1980-1984 υπό τον τίτλο «Οι επίγονοι του Κωνσταντίνου Καραμανλή».

Ο Γεώργιος Ράλλης και ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας είναι οι πρωταγωνιστές αυτής της εποχής. Βαριά η κληρονομιά του έργου και μακριά η σκιά της σύγκρισης. Εποχή που οι καλύτερες των προθέσεων συγκρούονται με τις δυσκολότερες των περιστάσεων. Εποχή που η προσπάθεια αποδυναμωνόταν από την ανασφάλεια και οι εκλογικές ήττες σκότιζαν την προοπτική. Η δύναμη και η αντοχή της Νέας Δημοκρατίας αποδείχθηκε σ' αυτή την εποχή. Οι δύο ιππότες της πολιτικής δεν δίστασαν στον αγώνα για προσφορά. Δεν έβαλαν ποτέ, τίποτε πάνω από το συμφέρον της πατρίδας μας. Δεν κατάφεραν όμως να ξεπεράσουν την πλημμυρίδα του λαϊκισμού της εποχής.

Η ομαλή δημοκρατική εναλλαγή

Οι καλύτερες των προθέσεων και των ικανοτήτων της κυβέρνησης του Γεωργίου Ράλλη δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν το νομοτελειακό φαινόμενο που ονομάζεται αλλαγή πολιτικής εποχής. Η κυβέρνηση Ράλλη όμως έδωσε κάτι μοναδικό στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδος: την ομαλή δημοκρατική εναλλαγή. Στη δημοκρατία υπάρχουν στιγμές με σημαντική διάρκεια και εποχές ολόκληρες με μικρή σημασία. Η αποχώρηση Ράλλη ανήκει στις μεγάλες στιγμές της δημοκρατίας.

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ βρέθηκε αρχηγός στη δυσκολότερη εποχή της Νέας Δημοκρατίας. Με δυναμική αντιπολιτευτική δράση την ώρα που πολλοί πίστευαν ότι οι ιδέες μας ήταν εκτός εποχής. Την ώρα που η άλλη ιδεολογική πλευρά μετρούσε τα τελευταία της χρόνια χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Ευτύχησε όμως το '89 να δει ο Ευάγγελος Αβέρωφ τη Νέα Δημοκρατία πάλι στη κυβέρνηση. Χάρη και στο δικό του έργο.

Η πορεία μας προς την Κυβέρνηση

Το τρίτο μέρος του βιβλίου αφορά στην περίοδο της ηγεσίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1984-1993). Το 1984 είναι η εποχή που ξεκινά η πορεία προς την εξουσία. Μια πορεία που κρατά έξι ολόκληρα χρόνια. Η ανάδειξη του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας ήταν το τρίτο συμβολικό γεγονός της Εθνικής Συναίνεσης και του τέλους του Διχασμού, που επεδίωκε σε όλη την πολιτική ζωή του, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ήταν η τρίτη πράξη προσέγγισης και προσέλκυσης του πολιτικού κόσμου που προέρχονταν από τους μεγάλους αντιπάλους των Λαϊκών: τους Φιλελεύθερους. Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος Πρόεδρος της Δημοκρατίας το 1975 με τις ψήφους μόνο της Νέας Δημοκρατίας αλλά και ο Αρχηγός της Ν.Δ. Ευάγγελος Αβέρωφ ήταν πολιτικοί που προέρχονταν από το κόμμα των Φιλελεύθερων. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, όχι μόνον  προέρχονταν από το ίδιο κόμμα, αλλά είναι και συγγενής εκείνου που ίδρυσε το κόμμα των Φιλελευθέρων, του Ελευθέριου Βενιζέλου. Η άνοδός του στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας ήταν Τρίτη πράξη της έμπρακτης συμφιλίωσης. Λίγοι βέβαια την εποχή εκείνη το κατάλαβαν έτσι. Αλλά στην ιδρυτική διακήρυξη του 1974 ήταν γραμμένο: «Η Νέα Δημοκρατία είναι η πολιτική παράταξη που αγνοεί τις διενέξεις και τους διχασμούς του παρελθόντος -που τόσα δεινά επεσώρευσαν στον τόπο μας- και προσανατολίζεται σε ευρύτερα δυνατά σχήματα εθνικής ενότητας».

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης πολιτεύεται κατ' εξοχήν με αυτή τη φιλοσοφία. Δημιουργεί τις πολιτικές συνθήκες που επιτρέπουν την πραγμάτωση του αδιανόητου μερικές δεκαετίες πριν. Η Αριστερά, το Κομμουνιστικό Κόμμα μετέχουν υπεύθυνα στη διακυβέρνηση της Χώρας. Είναι στην Κυβέρνηση. Τα κατάλοιπα του δεύτερου Εθνικού Διχασμού του 20^ου αιώνα έχουν πάρει οριστικό τέλος.

Η δεκαετία του '80 δεν είναι από τις ευτυχέστερες της Ελληνικής πολιτικής ζωής. Σήμερα την αποκηρύσσουν πολλές φορές ρητά και πολύ περισσότερες έμπρακτα ακόμη και τα στελέχη των κυβερνήσεων της εποχής εκείνης. Η Νέα Δημοκρατία με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη μάχεται, αντιπολιτεύεται δημιουργικά και υπεύθυνα. Πορεύεται χωρίς να δημαγωγεί. Και γίνεται κυβέρνηση το '90. Στο μεταξύ, δέχεται ένα από τα πιο αποτρόπαια τρομοκρατικά κτυπήματα. Την άνανδρη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη. Η υπευθυνότητα που επιδεικνύει ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας και η οικογένειά του, όπως βεβαίως και όλα τα στελέχη του κόμματός μας, αποτελούν κορυφαία στιγμή της πολιτικής ζωής, όχι μόνο για εκείνη την εποχή.

Οι προσπάθειες ανόρθωσης

Το κεφάλαιο 12 του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην κυβέρνηση Μητσοτάκη ‘90-'93. Μια συστηματική προσπάθεια ανόρθωσης της χώρας από τις συνέπειες της δεκαετίας του '80 και εξόδου στην εποχή που έρχεται. Ο εξωτερικός ορίζοντας που σκοτεινιάζει στα Βαλκάνια απορροφά πολλή από την ενέργεια της κυβέρνησης. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα κρίνει ίσως με ολιγότερη αυστηρότητα τους συντελεστές του πρόωρου τέλους της. Το έργο που έγινε δεν παύει πάντως να είναι σημαντικό. Όπως γράφει ο ’γγελος Μπρατάκος «το 1993 η Νέα Δημοκρατία είχε υποστεί φθορά για πολιτικές που ήδη συνομολογούνται ως ορθές».

Η διατήρηση της ενότητας του Κόμματος

Το τέταρτο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην «πρόσφατη περίοδο». Ο Μιλτιάδης Έβερτ είναι ο πρώτος αρχηγός του κόμματος που προέρχεται από τα στελέχη που μπήκαν στη Βουλή μετά τη μεταπολίτευση. Είναι η αλλαγή της εποχής. Είναι η νέα εποχή, όπως είχε τιτλοφορήσει ο ίδιος το συνδυασμό που, λίγα χρόνια νωρίτερα, είχε συγκροτήσει για τη διεκδίκηση του Δήμου Αθηναίων. Κυρίαρχο στοιχείο της προεδρίας Έβερτ ήταν η ιδεολογική και οργανωτική ανασυγκρότηση του κόμματος. Πρώτο μέλημά του η ανασύνταξη του κόμματος μετά την εκλογική ήττα. Νέα στελέχη νεώτερης γενιάς αναλαμβάνουν θέσεις στον κομματικό μηχανισμό. Περίπου 400.000 μέλη ψηφίζουν για το Γ' Συνέδριο. Το κόμμα έχει πραγματικά αποκτήσει μια τεράστια λαϊκή βάση. Ορόσημο της πορείας αυτής υπήρξε το Γ΄ Συνέδριο του κόμματος, τον Απρίλιο του 1994, στη Χαλκιδική. Και βέβαια δεν ήταν καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι ο σημερινός Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Καραμανλής ήταν Πρόεδρος της Επιτροπής Ιδεολογικού του Συνεδρίου. Στην προετοιμασία του Συνεδρίου εκείνου έγινε κάτι πρωτόγνωρο: 30.000 μέλη των διοικήσεων των κομματικών οργανώσεων απήντησαν σε ειδικό εκτενές ερωτηματολόγιο που αφορούσε την Ιδεολογία, το Καταστατικό και το Πρόγραμμα. Ποτέ ως εκείνη τη στιγμή, κανένα ελληνικό πολιτικό κόμμα δεν είχε δώσει τέτοια δείγματα άμεσης δημοκρατίας και συμμετοχής της βάσης. Ποτέ ως τότε, τόσο πολλοί δεν είχαν τόσο μεγάλη συμβολή στην πορεία του Κόμματος.

Η οργανωτική αναδιάταξη, που ακολούθησε τις Ευρωεκλογές του '94, οδήγησε στις εκλογικές επιτυχίες των δημοτικών και νομαρχιακών εκλογών του ιδίου έτους. Οι εξελίξεις δείχνουν ότι η Νέα Δημοκρατία ανακάμπτει και βαδίζει σε νέες επιτυχίες. Σύντομα όμως το σκηνικό μεταβάλλεται. Μια περίεργη εσωστρέφεια αρχίζει να πλανάται στο κόμμα την ώρα που η Χώρα αποκτά νέο πρωθυπουργό και σε λίγους μήνες το ΠΑΣΟΚ νέο ηγέτη. Οι εκλογές του 1996 χάνονται από μια γρήγορη και περίεργη στροφή των γεγονότων, που διαφαίνεται βέβαια πολύ πριν την επίσπευσή τους.

Η μεγάλη προσφορά του Μιλτιάδη Έβερτ στη Νέα Δημοκρατία αναμφισβήτητα είναι η διατήρηση της ενότητας του κόμματος. Κανείς Πρόεδρος δεν αμφισβητήθηκε όσο ο ίδιος με τέτοια ένταση και για τόσο μακρύ διάστημα. Κατάφερε όμως να διατηρήσει το κόμμα ενωμένο και να το παραδώσει ενιαίο στο διάδοχό του. Ο Μιλτιάδης Έβερτ  -όπως αναγνωρίζεται ακόμη και από εκείνους που τον αντιπολιτεύτηκαν- θα μπορούσε να είναι ένας πολύ καλός πρωθυπουργός.

Η ΝΔ, μπροστά στον 21^ο αιώνα

Ο ’γγελος Μπρατάκος αφιερώνει στην Προεδρία του Κώστα Καραμανλή τις τελευταίες 180 σελίδες του βιβλίου του. Κλείνει, δηλαδή, τη μελέτη του με μια αξιόπιστη καταγραφή των γεγονότων του πρόσφατου παρελθόντος και του παρόντος. Και βέβαια, στο τμήμα αυτό πρόκειται να γραφούν πολλά ακόμη κεφάλαια στις προσεχείς εκδόσεις του βιβλίου.