Το μέλλον της πολιτικής στη χώρα μας 

και ο εκσυγχρονισμός της Δημοκρατίας

        Ο μέλλον που έρχεται, η πολιτική που αλλάζει, η χώρα μας που εξελίσσεται. Οι τρεις αυτές έννοιες είναι τρία κλειδιά ενός γρίφου. Για να λυθεί πρέπει να ταιριάζουν και τα τρία.

        Πρέπει να προαισθανθούμε το μέλλον, να οραματιστούμε τη χώρα μας σ' αυτό και να προσαρμόσουμε την πολιτική μας, ώστε η χώρα μας να βρεθεί σ' ένα μέλλον καλύτερο από το σημερινό παρόν.

        Θ' αρχίσω από ένα συμπέρασμα. Η πολιτική στο μέλλον θα είναι υπόθεση όλων γιατί η κοινωνία του μέλλοντος θα είναι πιο δημοκρατική, πιο συμμετοχική και κατά συνέπεια πιο υπεύθυνη. 'Όλοι έχουμε, ή θα πρέπει να έχουμε, ένα όραμα για την κοινωνία που θέλουμε να φτιάξουμε, να ζήσουμε, να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Το αν θα φτιαχτεί αυτή η κοινωνία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μέσα και έξω από τον καθένα μας, μέσα και έξω από τη χώρα μας.

        Ζούμε σε μια εποχή που το μέλλον κινείται με τρομακτική ταχύτητα. 'Έχουμε, η τωρινή γενιά των ανθρώπων, την ευτυχία και τη δυστυχία να είμαστε οι δημιουργοί και τα θύματα μιας νέας εποχής στην ιστορία του ανθρωπίνου είδους και του πλανήτη. Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της εποχής είναι η παγκοσμιότητα και η γνώση.

        Παγκοσμιότητα γιατί ο νέος πολιτισμός που γεννιέται αν και έχει περιοχές αιχμής, στην πραγματικότητα αγκαλιάζει σχεδόν ταυτόχρονα ολόκληρο τον πλανήτη.

        Γνώση, γιατί κύρια δύναμη και αιτία της νέας εποχής, του νέου πολιτισμού είναι η έκρηξη στην επιστήμη και την τεχνολογία. Ο τρομοκρατικά ταχύς πολλαπλασιασμός της γνώσης και της ταχύτητας επεξεργασίας της. Αυτή η γνώση και αυτή η παγκοσμιότητα ελευθερώνει την ανθρωπότητα από δουλειές του παρελθόντος. Ο πόλεμος, η πείνα, η αρρώστια θα αρχίσουν να χάνουν τη μια μάχη μετά την άλλη.

        Στον κατάλογο αυτό θα προσθέσω και την πολιτική όπως τη γνωρίσαμε ως τώρα. Και είναι φυσικό. 'Όταν αλλάζει η κοινωνία και ο κόσμος, πώς μπορούν να μείνουν ανέπαφοι οι μηχανισμοί και οι λειτουργίες που ρυθμίζουν τα κοινά των ανθρώπων;

        Ας δούμε για λίγο το μέλλον.

        'Αλλοτε τις κοινωνίες τις οραματίζονται οι φιλόσοφοι, τις οργάνωναν και διοικούσαν οι πολιτικοί, τις περιφρουρούσαν οι στρατιωτικοί. Αν οι άνθρωποι της δύναμης συνδύαζαν δύο ή περισσότερες απ' τις παραπάνω ιδιότητες, τότε η ιστορία συνήθως τους ονόμαζε μεγάλους.

        Στη νέα εποχή που αρχίζει να κυριαρχεί, εκείνο που διακρίνει τις κοινωνίες είναι η διάχυση, ο διασκορπισμός της δύναμης. Ταυτόχρονα, οι συνιστώσες δυνάμεις αλληλοεξαρτώνται σε παγκόσμια διάσταση. Με άλλα λόγια η δύναμη είναι σε περισσότερα χέρια που ταυτόχρονα έχουν μεγάλη αλληλεξάρτηση και αλληλοσυμπλήρωση. Αποτέλεσμα είναι η αύξηση της δύναμης της κοινωνίας, του λαού, του κάθε ατόμου. Και είναι η έννοια της αλληλεξάρτησης και της συμμετοχής που κάνει τις δημοκρατίες πολιτεύματα κατ' εξοχήν υπεύθυνα.

        'Αλλοτε πίστευαν ότι είναι δύσκολο να είσαι οραματιστής και ταυτόχρονα ρεαλιστής. Και είχαν δίκιο. Κυρίως για τους πολιτικούς που προσπαθούσαν συνήθως να τα κάνουν και τα δύο. Η καθημερινότητα δεν τους άφηνε να δουν το μέλλον και το άγχος του αύριο δεν τους άφηνε να διαχειριστούν σωστά το παρόν. Αυτό που εγώ ονομάζω "μεσοπρόθεσμο σύνδρομο". Η έγνοια ήταν για μια χρονική περιοχή που δεν ήταν ούτε παρόν, ούτε μέλλον.

        Σήμερα η επιλογή του δρόμου είναι ευκολότερη. Τα παγκόσμια ρεύματα της αλλαγής είναι τόσο δυνατά, ώστε το μόνο εφικτό και ρεαλιστικό είναι να πλεύσουμε μέσα τους, να κινηθούμε μαζί τους. Οι λαοί, όσο μεγάλοι σε αριθμό ή ανάστημα και αν είναι, δεν μπορούν να αγνοήσουν την ανθρωπότητα. 'Ολοι οι λαοί που καθυστέρησαν να πορευθούν στο μέλλον πλήρωσαν ακριβό αντίτιμο στην ιστορία. Το αντίτιμο ήταν πάντα από φτώχεια ως εξαφάνιση.

        Τι όραμα διαφορετικό μπορούμε λοιπόν να έχουμε για τη χώρα μας, το λαό μας και την κοινωνία μας από το να βρεθεί στην πρωτοπορία και να συμπορευτεί με την ανθρωπότητα στη νέα εποχή. Ο στόχος είναι απλός και μεγάλος και πάνω απ' όλα απαραίτητος. Ας δούμε πώς θα τον κάνουμε και εφικτό.

        Πρέπει να αντιληφθούμε ότι έχουμε καθυστερήσει πολύ σ' αυτό το δρόμο. Η χώρα μας και ο λαός μας δεν βρίσκονται στην πρωτοπορία των αναπτυσσόμενων και ακόμα χειρότερα η απόσταση που μας χωρίζει γίνεται μεγαλύτερη. Εδώ προσδιορίζεται και η έννοια του εκσυγχρονισμού. Είναι σαφής η πορεία του νέου παγκόσμιου πολιτισμού. ’ρα δεν καλούμεθα εμείς οι 'Ελληνες, να εφεύρουμε σχεδόν τίποτε νέο. Απαιτείται να βαδίσουμε με το νέο. Να δούμε το νέο, να αντιληφθούμε το νέο, να πιστέψουμε το νέο. Και αυτό πρέπει να γίνει σε όλες τις δραστηριότητες και λειτουργίες της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής μας ζωής.

        Δεν υπάρχει χώρος για να αναφερθώ σε όλο αυτά. Ας επικεντρώσω τις απόψεις μου στην πολιτική.

        Η πολιτική δεν είναι ούτε κάτι μεταφυσικό ούτε κάτι απρόσωπο. Είναι μια δραστηριότητα μια λειτουργία κατ' εξοχήν πρακτική. Eίvαι περισσότερο τέχνη και λιγότερο επιστήμη και οπωσδήποτε ανθρώπινη. Είναι από τις λίγες ανθρώπινες δραστηριότητες που έχει ρόλο αποκλειστικά ρυθμιστικό. Αυτός ο ρόλος ακριβώς την κάνει και κορυφαία λειτουργία των ανθρωπίνων κοινωνιών. Και αυτή η σχέση της την κάνει να εξαρτάται απόλυτα από το υπόλοιπες δραστηριότητες και λειτουργίες των κοινωνιών.

        Το μέλλον, λοιπόν, της πολιτικής είναι απόλυτα τα συνδεδεμένο με το μέλλον της κοινωνίας μας Ταυτόχρονα, όμως, από την εξέλιξη της πολιτικής στη χώρα μας θα επηρεαστεί το μέλλον μας .Το πρώτο ζητούμενο για τη λειτουργία τη. δημοκρατίας είναι άριστοι άνθρωποι. Ας αναρωτηθεί ο καθένας από μας αν οι άριστοι τω' Ελλήνων από πλευράς ικανοτήτων, βρίσκονται σήμερα στην πολιτική. Αναμφισβήτητα υπάρχουν και ικανοί. Αλλά οι εξαιρέσεις δεν αλλάζουν τον κανόνα.

        Οι λόγοι είναι πολλοί. Ο κυριότερος, νομίζω είναι ότι εμείς οι ίδιοι που απασχολούμαστε με την πολιτική της αφαιρέσαμε τον χαρακτήρα της κορυφαίας λειτουργίας. Εμείς οι ίδιοι την γκρεμίσαμε από την κορυφή. Εδώ έχουν βρει την έκφρασή τους και την κατοικία τους πολλά από τα ελαττώματα του χαρακτήρα μας. Καθιερώσαμε την βεντέτα σαν καθημερινή πρακτική και την έλλειψη ειλικρίνειας σαν παραδεκτή μέθοδο. Υπάρχει έντονη παρουσία μετριότητας και πλήρης απουσία μέτρου.

        Η πολιτική στον τόπο αυτό δεν θα έχει μέλλον αν δεν προσελκύσει τους καλύτερους των Ελλήνων. Και για να συμβεί αυτό πρέπει όλοι οι 'Ελληνες να πεισθούν ότι είναι μια αξιοπρεπής δραστηριότητα και μια τίμια διαδικασία. Για να συμβεί αυτό πρέπει να μπουν και να τηρούνται κανόνες τίμιοι. Καμιά διαδικασία και πολύ περισσότερο η πολιτική, δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς κανόνες και μάλιστα τίμιους. Διότι, αλλιώς γίνεται βορά των ανέντιμων. Και όταν μπουν οι κανόνες το πρώτο μέλημα, πρέπει να είναι η καθημερινή έμπρακτη διαφύλαξή τους.

        'Ολα τα πολιτεύματα είναι άριστα στην ιδανική τους μορφή. 'Εχει όμως το δικό μας την ιδανική του μορφή;

        Κύριο χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η ύπαρξη αυτοτελών και ανεξάρτητων εξουσιών. 'Οπου ο κανόνας αυτός τηρήθηκε εκεί οι δημοκρατίες ζουν για αιώνες. Στον τόπο μας έχουμε διολισθήσει σε μια επικίνδυνη σύγχυση των εξουσιών. Πρέπει να μπουν τα πράγματα στη θέση τους. Πρέπει όλες οι εξουσίες όπως ορίζει το Σύνταγμα να πηγάζουν από το λαό, να υπάρχουν υπέρ αυτού και του έθνους αφού θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία.

        Διαχειρίζεται η πολιτική σωστά αυτή την ευθύνη; Πρώτη και άμεσα εκλεγόμενη από το λαό είναι η νομοθετική εξουσία. Δεν νομίζω ότι o τρόπος που ασκεί τα καθήκοντά της περιποιεί ιδιαίτερη τιμή στο πολίτευμα και το λαό που την επέλεξε. Γιατί τι άλλο από δυσλειτουργία του πολιτεύματος είναι όταν λειτουργεί με ελάχιστους παρόντες βουλευτές η Βουλή, όταν νομοθετούν ολίγοι με τροπολογίες που ελάχιστοι έχουν συντάξει και ακόμη ολιγότεροι κατανοήσει; Οι αντιπρόσωποι του έθνους, έχουν λοιπόν μεταβληθεί σε επικυρωτές αποφάσεων της Εκτελεστικής Εξουσίας; Οι νόμοι είναι τα σοβαρότερα δημιουργήματα της πολιτικής. Απαιτούν σοβαρότητα σ' όλα τα στάδια της δημιουργίας τους.

        Και είναι σαφές ότι το πολίτευμα σ' αυτό το σημείο δυσλειτουργία. 'Οσες καλές προθέσεις και όσοι τίμιοι άνθρωποι να υπάρχουν φαίνεται ότι μάλλον φταίνε οι κανόνες. 'Αρα οι κανόνες πρέπει να αλλάξουν. Πρόβλημα είναι ότι το ένα τέταρτο περίπου των μελών της πλειοψηφίας καταλαμβάνει και θέσεις στην Εκτελεστική Εξουσία με αποτέλεσμα να υφίστανται οι άνθρωποι, ένα λογικό, διχασμό ευθυνών και προτεραιοτήτων.

        Θα ήταν σωστό το σύνολο των μελών της νομοθετικής εξουσίας να έχουν πλήρη απασχόληση σ' αυτήν. Η ορθότητα και η πληρότητα των νόμων είναι θεμέλιο της δημοκρατίας. Χρειάζονται πολλούς, ικανούς, αφοσιωμένους και απερίσπαστους εργάτες. Και το λογικό ερώτημα που ακολουθεί είναι ποια θα είναι η εκτελεστική εξουσία;

        Λύσεις υπάρχουν δοκιμασμένες με επιτυχία σε άλλες δημοκρατίες. Η μια είναι η απ' ευθείας εκλογή από το Λαό της Εκτελεστικής εξουσίας. Μπορεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκλέγεται απ' ευθείας από το λαό και να επιλέγει τα μέλη της κυβερνήσεώς του που να χρειάζονται ή να μη χρειάζονται την εμπιστοσύνη της νομοθετικής εξουσίας. Οι περιπτώσεις της Γαλλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών είναι χαρακτηριστικές.

        Υπάρχει στη χώρα μας και το μέγα πρόβλημα της Τρίτης Εξουσίας, της Δικαιοσύνης. Δεν λειτουργεί όπως απαιτείται. Η παρουσία της Εκτελεστικής Εξουσίας είναι επάνω της έντονη. Πρέπει να προβλέψουμε στους νέους κανόνες την πλήρη αυτοτέλειά της. Αυτό που κατ' αρχήν προβλέπεται στο Σύνταγμά μας το έχουμε αλλοιώσει με τον τρόπο που εφαρμόζουμε τους υπάρχοντες κανόνες. Το πρώτο στοιχείο της Δικαιοσύνης, η εμπιστοσύνη προς το δικαστήριο, στη συνείδηση των περισσοτέρων πολιτών έχει τεθεί σε αμφισβήτηση. Η δικαιοσύνη πρέπει να εκφράζει αρχές αιώνιες και κανόνες μακροχρόνιες. Πέρα και πάνω από τις συγκυρίες και τις σκοπιμότητες της πολιτικής. Πρέπει να είναι ελεύθερη και μακριά από την πολιτική.

        Χρειάζονται κανόνες που θα εγγυηθούν την αυτοτέλειά της σε όλα τα επίπεδα. Η διοίκηση της Δικαιοσύνης πρέπει να ασκείται αποκλειστικά από την ίδια. Υπάρχουν τρόποι και συστήματα που λειτουργούν με επιτυχία σε άλλες χώρες. Είτε ανάδειξη της ηγεσίας και απόλυτη αρχαιότητα ή ανάδειξή της από εκλογικό σώμα αδιάβλητα συγκροτημένο.

        Η ανάμειξη της Δικαιοσύνης σε διαδικασίες έξω από την κύρια αποστολή της είναι επιζήμια για την ίδια. Δεν νοείται ο δικαστής να ασχολείται σε Επιτροπές και Συμβούλια που τον εμπλέκει η Εκτελεστική Εξουσία.

        ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ των δύο πρώτων εξουσιών καθορίζεται μέσω εκλογών από τα υπάρχοντα κοινωνικά ρεύματα, τάσεις και ομάδες. Εκφραστές των παραπάνω είναι τα πολιτικά κόμματα. Υπηρετεί η σημερινή οργάνωση των πολιτικών κομμάτων επαρκώς τη δημοκρατία: Παρότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την ορθή κατεύθυνση, πολλές φορές δίδουμε την εντύπωση ότι δεν λειτουργούν τα κόμματα χάριν της δημοκρατίας αλλά η δημοκρατία χάριν των κομμάτων.

        Αντί να εκφράζουν τις κοινωνικές τάσεις εκφράζουν πολλές φορές την επαγγελματική τους οργάνωση.

        Μεταβάλλονται σε δυνάμεις απορύθμισης της κρατικής μηχανής, σε γραφεία ευρέσεως ή απώλειας εργασίας και οι τοπικές κομματικές οργανώσεις συμπεριφέρονται, όταν τα κόμματα ευρίσκονται στην κυβέρνηση, σαν τοπικοί μικροϊδιοκτήτες της κρατικής μηχανής. (Ποιας κρατικής μηχανής; Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).

        Ο πολίτης δεν έχει αποτελεσματικό τρόπο να προστατευθεί από τις αυθαιρεσίες της διοίκησης. Ο θεσμός του Ομπουτσμάν ή Επιτρόπου Διοικήσεως υπάρχει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, που η Δημοκρατία και η Δημόσια Διοίκηση λειτουργούν πολύ καλύτερα από τη δική μας. Η ανάγκη είναι προφανής. Βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση είναι ο Ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης. Η δυσλειτουργία της νομοθετικής εξουσίας για δεκαετίες δημιούργησε μια ανεπαρκέστατη δημόσια διοίκηση που με τη σειρά της οδηγεί σε αποτυχία ακόμη και την καλύτερη Εκτελεστική Εξουσία. 'Εγινε δομικό στοιχείο ενός φαύλου κύκλου. Ο φαύλος κύκλος πρέπει να σπάσει με πολιτική σύλληψη και θέληση σε όλα τα σημεία του.

        Τα δομικά στοιχεία της δημοκρατίας αναγκάζονται να συμπεριφερθούν αρκετά συχνά σαν στοιχεία αντιδημοκρατικά.

        Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εκείνο που μπορεί να προστατεύσει περισσότερο την δημοκρατία είναι περισσότερη δημοκρατία μέσα στα κόμματα. Γιατί η δημοκρατία φέρει και οδηγεί σε ευθύνη, έλεγχο και ισορροπίες. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι τα μεγάλα κόμματα κυρίως είναι στην ουσία συνασπισμοί κοινωνικών ρευμάτων και συνισταμένες κοινωνικών τάσεων.

        Αντί να θεωρούμε την έκφραση διαφορετικής γνώμης σαν υπονόμευση ή ανταρσία θα έπρεπε αντίθετα να την επιδιώκουμε και να την προβάλλουμε. Διότι έτσι το κόμμα θα δικαιολογούσε και θα διατηρούσε την κοινωνική περισυλλεκτικότητά του και πολύπλευρη υπηρεσία του. Δεν αναφέρομαι σε θεσμοθέτηση "τάσεων". Σκοπός δεν είναι η μεταφορά του προβλήματος σε άλλο επίπεδο. Αναφέρομαι στην ελευθερία ενός εκάστου. 'Αλλωστε στη δημοκρατία ένας με ορθή άποψη σήμερα, γίνεται η πλειοψηφία αύριο Κύρια αιτία αυτών των φαινομένων της επιδίωξης αποπνικτικής πειθαρχίας, είναι η ανασφάλεια ανθρώπων και ομάδων. Και κύρια αιτία της ανασφάλειας είναι η σύγχυση που προέρχεται από την έλλειψη σαφούς καθορισμού των ρόλων.

        'Εχουμε σαν λαός αδυναμία να πειθαρχήσουμε σε κανόνες που οι ίδιοι θέτουμε. Τους αγνοούμε όταν δεν μας αφορούν άμεσα και τους παραβιάζουμε όταν δεν μας συμφέρουν. Και θα μιλήσω εδώ για ένα θεμελιώδη κανόνα της δημοκρατίας.

        Ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας από όλα τα άλλα πολιτεύματα είναι ότι οι άρχοντες εκλέγονται. Οι κανόνες της εκλογής καθορίζουν τις περισσότερες φορές και τα πρόσωπα που θα εκλεγούν. Υπάρχει λοιπόν ανάγκη οι κανόνες να είναι δίκαιοι και σταθεροί. Γι' αυτό και στις περισσότερες σταθερές δημοκρατίες έχουν μεγάλη διάρκεια στο χρόνο οι κανόνες της εκλογής των αρχόντων.

        Αναφέρομαι στο εκλογικό σύστημα. Είναι αδιανόητο για μένα αυτός ο θεμελιώδης νόμος να μην υπάρχει στο Σύνταγμα. Και αυτό γιατί έτσι σημαίνει ότι φτιάχτηκε με ευρύτερη συναίνεση και πρόκειται να έχει μακρά διάρκεια.

        Εξασφαλίζεται το δίκαιο και η σταθερότητα. Είναι βέβαιο ότι στο πολυτάραχο της πολιτικής μας ζωής συνέβαλε το γεγονός ότι οι συνεχείς αλλαγές του εκλογικού συστήματος δημιουργούσαν στους υπολοίπους πολιτικούς σχηματισμούς την εντύπωση της αδικίας, δίκαια τις περισσότερες φορές. Επίσης ο αυθαίρετος από την εκάστοτε πλειοψηφία πρόωρος τερματισμός του Bioυ της Βουλής δεν προσφέρει υπηρεσία στη Δημοκρατία. Η διάρκεια της θητείας της Βουλής πρέπει να είναι καθορισμένη.

        Και ενώ δεν έχουμε μονιμότητα στους κανόνες, έχουμε μονιμότητα στους πολιτικούς. H δεύτερη όμως ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας είναι ότι οι εκλεγόμενοι άρχοντες δεν είναι μόνιμοι.

        Ανήκω σ' εκείνους που πιστεύουν ότι η πολιτική δεν είναι επάγγελμα, αλλά είναι κοινωνική προσφορά. Για να μπορέσει κανείς να προσφέρει ό,τι καλύτερο έχει και ό,τι τιμιότερο μπορεί πρέπει να μην τον διακατέχει το άγχος της επαγγελματικής εξέλιξης. Ταυτόχρονα πρέπει να μη σύρει μαζί του δουλείες δικών του πράξεων του παρελθόντος.

        Γιατί είναι ανθρώπινο να επιδιώξει διηνεκή δικαίωση και όταν ακόμα οι πράξεις του και η φιλοσοφία του έχουν γίνει άσχετες με το παρόν και το μέλλον.

        Οι αρχαίοι 'Ελληνες αλλά και οι σύγχρονοι Αμερικανοί και άλλοι είχαν και έχουν καθορίσει θητεία για ορισμένες εκλεγόμενες θέσεις. Και είναι λογικό. Η ανθρώπινη προσφορά στο μέγεθος και την ένταση που απαιτείται στην πολιτική δεν μπορεί να είναι ισόβια όπως και δεν είναι σε καμιά ανθρώπινη ασχολία. Οι θέσεις προσφοράς είναι άλλωστε περιορισμένες τον αριθμό και πρέπει να δοθεί σε πολλούς η ευκαιρία αλλά και η τιμή να προσφέρουν.

        Πιστεύω λοιπόν ότι σε μια αναθεώρηση των κανόνων της δημοκρατίας μας θα πρέπει να περιληφθούν και χρονικά όρια προσφοράς σε διάφορα εκλεγόμενα αξιώματα. ’λλωστε έχει γίνει η αρχή με τον καθορισμό oρίου δύο θητειών του Προέδρου της Δημοκρατίας. Στη δημοκρατία άλλωστε την συνέχεια την εξασφαλίζουν η παράδοση και οι ιδέες και όχι οι άνθρωποι. Ο προβληματισμός προς αυτήν την κατεύθυνση υπάρχει σε πολλές Δημοκρατίες. Πριν λίγες μέρες ο πρόεδρος Μπους εξέφρασε σκέψεις για καθορισμό δωδεκαετούς θητείας για τα μέλη του Κογκρέσου.

        'Εχουμε την ανάγκη στην ερίζουσα πολλές φορές δημοκρατία μας από τίμιους διαιτητές. Το σχετικό ανάστημα και κύρος και δύναμη της δικαιοσύνης στη χώρα μας δεν της επέτρεψε να εποπτεύσει στην τήρηση των κανόνων.

        Πιστεύω πως χρειάζεται ένας νέος θεσμός, ένα Συνταγματικό Δικαστήριο που με τη νηφαλιότητα του γνώστη και την απόσταση από την πολιτική θα εποπτεύει και θα σηματοδοτεί για την τήρηση των κανόνων όταν αμφισβητούνται.

        Των κανόνων που άλλωστε η λαϊκή κυριαρχία θα έχει καθορίσει.

        Ανέφερα ήδη ότι η δημοκρατία γίνεται πιο συμμετοχική. Αυτό σημαίνει ότι η λαϊκή κυριαρχία έχει και άλλους τρόπους  να εκφράζεται πέρα από τις τρεις θεμελιώδεις εξουσίες που εξετάσαμε.

        Ειδικότερα τα δημοψηφίσματα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σαν θεσμός άμεσης συμμετοχής του λαού στις σημαντικές αποφάσεις. Υπάρχουν περιπτώσεις που η θέληση του λαού πρέπει να εκφραστεί άμεσα και στην οποία πρέπει να υποταγούν όλες οι κατεστημένες εξουσίες. 'Αλλες εξουσίες με αυξανόμενη ισχύ στο μέλλον είναι τα Τοπικά Δημοψηφίσματα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Συνδικαλισμός, τα Μέσα Επικοινωνίας.

        Μέσα στη γενική σύγχυση έχουμε μεταβάλει, πολύ φοβούμαι, και αυτά σε εξαρτήματα των υπολοίπων εξουσιών που δυσλειτουργούν. Πρέπει κι εδώ τα πράγματα να μπουν στη θέση τους. Να συνυπάρξει με την έννοια της ολότητας, η διάκριση του διαφορετικού.

        Η δημοκρατία προϋποθέτει ελευθερία. Και η ελευθερία είναι η πρωταρχική προσέγγιση όλων των εξουσιών. Μόνο το ελεύθερο πνεύμα είναι δημιουργικό και μόνο το δημιουργικό πνεύμα είναι χρήσιμο. Αυτή η εξίσωση είναι από τις βασικότερες για μια σύγχρονη πολιτεία, τώρα μάλιστα που η μονάδα μετρήσεως του πλούτου των ανθρώπων, των κοινωνιών και των χωρών είναι η γνώση.

        Καθοριστικός είναι ο ρόλος στην καθημερινή διακίνηση και ανάπτυξη της γνώσης των Μέσων Επικοινωνίας. Είναι με εντεινόμενο βαθμό κύρια εργαλεία ανάπτυξης. Πρέπει κατά συνέπεια τα ίδια να αναπτυχθούν σε μέγεθοs κάλυψη και προπαντός ελευθερία. Είναι τα αισθητήρια όργανα της δημοκρατίας και νευρικός ιστός της σύγχρονης κοινωνίας.

        Εμποδίζοντας ή ακόμη χειρότερα, ποδηγετώντας τα Μέσα Επικοινωνίας δεν στρεφόμαστε απλά εναντίον τους: Καθυστερούμε πνευματικά και αναπτυξιακά την κοινωνία μας και το λαό μας. Χρειαζόμαστε σύντομα κανόνες σ ένα θέμα που δεν είμαι βέβαιος ότι έχουν πλήρως όλοι οι πολιτικοί κατανοήσει την τεράστια σημασία του.

        Για να πορευθούμε στη Νέα Εποχή στο Μέλλον χρειαζόμαστε μια κατάλληλη πολιτική μεταρρύθμιση που θα εκφράσει ένα εκσυγχρονιστικό ανορθωτικό κίνημα. Αποστολή των πολιτειών είναι η ασφάλεια, η ευτυχία, η ευημερία των πολιτών τους. Αυτά επιτυγχάνονται με πολιτικά συστήματα που εγγυώνται την ανάπτυξη, την κοινωνική δικαιοσύνη και την εσωτερική και εξωτερική ειρήνη. Η πολιτεία μαs χρειάζεται ανασύνταξη. Χρειάζεται η δημοκρατία μας τους κατάλληλους, σύγχρονους πολιτικούς μηχανισμούς και θεσμούς που θα εγγυηθούν όλα αυτά.

        Η πολιτική πρέπει να παύσει να είναι πολιτική σκοπιμοτήτων και να γίνει πολιτική αρχών. Η πολιτική μόνη της δεν μπορεί να αναπτύξει τη κοινωνίες και τους λαούς. Μπορεί όμως να αποτελέσει τρομακτική τροχοπέδη αν η ίδια δε είναι σύγχρονη με την εποχή της. Παράδειγμα αψευδές το δράμα των λαών της Ανατολική Ευρώπης.

        Προαναφέρθηκα στο φαύλο κύκλο της κρίσης. Για να σπάσει θα πρέπει οι πολιτικοί ν. αποτελέσουν την κινητήρια δύναμη, οι πολίτες να αναπτύξουν μια νέα στάση θετικής συμμετοχής στην πορεία της κοινωνίας και του έθνους και μαζί να φτιάξουν το θεσμικό οικοδόμημα που θα στηρίζει την πορεία προς το μέλλον Για να μπορέσουμε να φέρουμε στη χώρα μα το μέλλον που οραματιζόμαστε πρέπει να εκσυγχρονίσου με την πολιτική μας πριν απ' όλα εμείς οι πολιτικοί. Να εκσυγχρονίσουμε τι πολιτικές δομές και την πολιτική πρακτική. Στο λαό ανήκει το θεμελιώδες έργο να εκσυγχρονίσει τους πολιτικούς του.